ABD'de Hükümet Kapanması 23. Gününe Giriyor: En Uzun İkinci Kriz Ekonomik Tehlike Büyüyor
ABD'de federal hükümetin finansman krizi nedeniyle kapanması 23. gününe girerken, ülke tarihindeki en uzun ikinci kapanma yaşanıyor. Cumhuriyetçiler ve Demokratlar arasındaki bütçe anlaşmazlığı uzadıkça, kamu hizmetleri aksıyor, binlerce çalışan ücretsiz izne çıkarılıyor ve ekonomik kayıplar derinleşiyor. Senato'da 12. kez reddedilen geçici bütçe tasarısı, uzlaşma umudunu ertelemiş durumda. Demokrat Senatör Jeff Merkley'in 22 saatlik protesto konuşması, kapanmayı geciktirdi. Başkan Donald Trump, Demokratları suçlarken, görüşme taleplerini reddediyor. Hazine Bakanı Scott Bessent, günlük 15 milyar dolarlık maliyeti vurgularken, Kongre Bütçe Ofisi (CBO), kalıcı GSYH kaybı riskini 3 milyar dolara çıkarıyor. Kapanma, SNAP gibi gıda yardımlarını tehdit ediyor; Kasım'da 42 milyon kişi etkilenebilir. Uzmanlar, Fed'in veri eksikliğinin para politikalarını "karanlıkta" bıraktığını söylüyor. 1 Ekim'de başlayan kriz, Trump'ın "hükümet küçültme" hedefiyle kilitlendi; sonu belirsiz.
Bütçe Anlaşmazlığı: Demokratlar Sağlık Yardımı İstiyor, Cumhuriyetçiler "Temiz" Tasarıda Israrlı
ABD Kongresi, 2025 mali yılının (1 Ekim-30 Eylül) başlangıcında geçici bütçe tasarısını onaylayamayınca federal hükümet 1 Ekim'de kapandı. Bu, 2018-2019'daki 35 günlük Trump dönemi kapanmasından sonra en uzun ikinci kriz. Demokratlar, Affordable Care Act (ACA) sağlık sigortası sübvansiyonlarının uzatılmasını talep ederken, Cumhuriyetçiler mevcut harcama düzeylerinde değişiklik içermeyen "temiz" bir geçici bütçe tasarısında ısrarcı.
Senato'da 12. oylama, 60 oy eşiğini geçemedi; Demokrat Senatör Jeff Merkley'in 21 Ekim'de başlayıp 22 saat süren protesto konuşması gecikmeye neden oldu. Merkley, Trump politikalarını ve kapanmayı eleştirdi: "Demokratlar, Trump'ın otoriter tutumuna karşı direniyor." Trump, Demokratları sorumlu tutuyor: "Hükümetin kapanmasından sorumlu tuttuğu Demokratlarla bütçe konusunda masaya oturmaya yanaşmıyor." Senato Demokratları, Trump'ın Asya seyahati öncesi görüşme istedi; ancak Trump, "Demokratlarla yalnızca geçici bütçe tasarısını onaylayarak hükümetin açılmasını sağlamaları durumunda görüşeceğini belirtti."
Kapanmanın Kamu Hizmetlerine Etkisi: Binlerce Çalışan Ücretsiz İzne, Temel Hizmetler Aksıyor
Kapanma, federal kurumların çoğunu durdurdu. Ordu, istihbarat, kamu hastaneleri, havaalanları ve hapishanelerdeki "temel personel" çalışıyor; ancak maaşlarını Kongre bütçe geçirene ertelemek zorunda. "Temel personel kategorisinde yer alan bu çalışanlar, kapanma dönemlerindeki maaşlarını genellikle Kongre yeni bir bütçe geçirene kadar alamıyor."
Gıda yardımları (SNAP) etkileniyor; 42 milyon kişi Kasım'da kesinti yaşayabilir. Düşük gelirli aileler ve çocuklar için finansman sınırlı; eyaletler (California, Pennsylvania, New York) uyarı yayınladı. Ulusal parklar ve müzeler kısıtlı; bakım ve güvenlik aksıyor. Hava trafiğinde gecikmeler arttı; FAA'da 192 personel eksikliği, 3.000'den fazla uçuşu etkiledi. Sosyal Güvenlik ofisleri sınırlı hizmet veriyor; turistik yerler (Beyaz Saray, FBI) kapalı. Smithsonian müzeleri, fon bitene kadar (en az 6 Ekim) açık kalacak; ancak eğitim yardımları gecikiyor.
Ekonomik Tehlike: Günlük 15 Milyar Dolar Kayıp, GSYH'da Kalıcı Zarar Riski
Ekonomistler, kapanmanın derinleştiğini uyarıyor. Hazine Bakanı Scott Bessent:
"Hükümetin kapanmasının ekonomiye günde 15 milyar dolara kadar maliyet oluşturabileceğine işaret etti."
CBO, 2018-2019 kapanmasının GSYH'yi 11 milyar dolar azalttığını, 3 milyar dolarının kalıcı kayıp olduğunu hesapladı. "Uzun süreli kapanmaların, işletmelerin federal izin ve sertifikalara erişememesi veya federal kredilerden yararlanamaması nedeniyle özel sektör yatırımlarını ve istihdam kararlarını da olumsuz etkilediğini belirtiyor."
İş gücü verileri ve enflasyon göstergeleri gecikiyor; Fed, "karanlıkta" kalıyor. Tarım yardımları kısmen devam ediyor (3 milyar dolar USDA fonu), ancak çiftçiler ve havayolları (AIA) baskı yapıyor. Kapanma, 800.000'den fazla federal çalışanı etkiliyor; eyaletler acil yardım planlıyor.
Kapanmanın Tarihi: 35 Günlük Rekor Trump Döneminde, Bu Kriz İkinci
ABD'de kapanmalar, Kongre'nin bütçe yetkisini kaybetmesiyle oluyor. 1981'den beri 10 kısa (3 günden az) ve 4 uzun kriz yaşandı. 1995-1996 (Clinton): 5 ve 21 gün. 2013 (Obama): 16 gün. Trump'ın ilk döneminde (2018-2019): 35 gün (Meksika duvarı kriziyle).
"ABD Başkanı Donald Trump'ın ilk döneminde ise ülke tarihinin en uzun süreli kapanması gerçekleşti. Trump'ın Meksika duvarı için finansman içermeyen geçici bütçe tasarısını imzalamayacağı restiyle ortaya çıkan bütçe krizi, Demokratların geri adım atmaması sonrasında federal hükümetin kısmen kapanmasıyla sonuçlanmıştı. 35 gün süren kapanma 22 Aralık 2018'de başlayan 24 Ocak 2019'da sona erdi."
2025 krizi, Trump'ın "federal hükümeti küçültme hedefi ve 'Demokrat programları' olarak nitelendirdiği alanları hedef almak için kullanırken" politikasıyla uzuyor. Sorumlu Bütçe Komitesi, toplam maliyeti 160 milyar dolara çıkarıyor.
Gelecek Belirsiz: Kongre'de Tıkanıklık, Ekonomik Veri Eksikliği Fed'i Zorluyor
Kapanmanın ne zaman biteceği belirsiz; Cumhuriyetçiler ve Demokratlar taviz vermiyor. Senato Çoğunluk Lideri Chuck Schumer, Trump'la görüşme istedi; Trump reddetti. Ev'de Mike Johnson, Demokratları suçluyor: "Demokratlar, radikal tabanından korkuyor." Kasım 1'e kadar SNAP kesintisi riski artıyor; eyaletler (California: 5.5 milyon kişi etkilenebilir) acil plan yapıyor.
Fed, veri eksikliğinden etkileniyor; enflasyon ve iş gücü raporları gecikiyor. Uzmanlar, kapanmanın 30 günü aşması halinde resesyon riskini yükselttiğini söylüyor. Trump, Asya gezisi öncesi (hafta sonu) baskı artıyor; ancak Beyaz Saray, "Demokratlar açsın" diyor.
