Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), "Parasal Sıkılaşma, Temerrüt Riski ve Firmaların Konut Satışı" başlıklı analizinde, parasal sıkılaşma döneminde reel sektör firmalarının temerrüt riskini azaltmak adına varlık satışlarına yönelip yönelmediğini konut satışları üzerinden mercek altına aldı.
Merkez Bankası Yapısal Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan çalışmanın yazarları arasında Genel Müdür Ünal Seven, Genel Müdür Yardımcısı Altan Aldan ve Müdür Kadir Gürci yer aldı. Analiz, Merkez Bankası’nın resmi blog platformu Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
Analize göre, firmalar son sıkılaşma sürecine görece düşük borçluluk oranları ve yüksek kârlılıkla giriş yaptı. 2009'dan itibaren artış eğiliminde olan mali borçların toplam aktiflere oranı 2023 itibarıyla tarihsel ortalamaların altına gerilerken, faaliyet kârlılığı güçlü seyrini sürdürdü. Aynı dönemde firmaların net döviz pozisyon açığının da önemli ölçüde azaldığı belirtildi.
Temerrüt Riski Düşük, Karşılıksız Çek Oranı Kontrol Altında
Reel sektörün güçlü finansal yapısıyla sıkılaşma dönemine girmesi, temel temerrüt göstergelerine de yansıdı. Parasal sıkılaşmanın ilk aylarında artış gösteren karşılıksız çek oranı, buna rağmen tarihsel ortalamanın oldukça altında kaldı ve 2024’ün Ağustos ayından itibaren yeniden düşüş eğilimi gösterdi. Ayrıca firmaların takipteki kredilerinin toplam ticari kredilere oranı 2023 sonunda tarihsel olarak en düşük seviyelerine indi.
Konut Satışlarında Firmaların Payı Geriledi
Analizde firmaların temerrüt riskinden kaçınmak adına üretim dışı varlıklarını elden çıkarma eğilimleri de konut satışları özelinde değerlendirildi. Ancak veriler, firmaların bu yönde belirgin bir adım atmadığını ortaya koydu. Tapu verilerine dayanan hesaplamalara göre, firmaların (tüzel kişilerin) toplam konut satışlarındaki payı son sıkılaşma döneminde artmak bir yana, azaldı. 2019 Nisan ayında yüzde 24,3 ile tarihi zirvesini gören bu oran, 2025 Nisan ayı itibarıyla yüzde 15,6 seviyesine kadar geriledi.
Gerçek kişiler kaynaklı konut satışlarında gözlemlenen artışın, firmaların temerrüt riskiyle mücadele kapsamında varlık satışına yönelmediğini gösterdiği ifade edilen analizde şu değerlendirme yer aldı:
“Son sıkılaşma döneminde reel sektör firmalarında temerrüt oranlarında kayda değer bir artış yaşanmadı. Firmaların sıkılaşma öncesindeki güçlü mali pozisyonlarının bu istikrarda payı büyük. Konut satışlarında firmaların payının azalması da bu bulguyu destekliyor.”
TCMB’nin değerlendirmesi, parasal sıkılaşma dönemlerinde firmaların dayanıklılığının artan finansal tamponlarla güçlendiğini ve varlık satışlarının temerrüt riskini bertaraf etmekte kritik bir rol oynamadığını ortaya koyuyor.
