Geçtiğimiz yıl küresel enerji talebi, özellikle elektrik kullanımındaki artış sayesinde yüzde 2,2 oranında büyüme gösterdi. Bu büyüme oranı, son on yılın ortalamasının üzerinde seyrederken, ortaya çıkan ek enerji ihtiyacının büyük bölümü yenilenebilir kaynaklar ve doğal gaz ile karşılandı.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından ilk kez yayımlanan “Küresel Enerji Değerlendirmesi” raporu, 2024 yılına ilişkin enerji talep ve arzındaki gelişmeleri, yeni enerji teknolojilerinin yaygınlaşmasını ve sektördeki karbon emisyonlarını kapsamlı bir şekilde ortaya koydu.
Rapora göre, geçen yıl küresel enerji talebinde yüzde 2,2'lik bir artış yaşandı. Bu oran, küresel ekonominin yüzde 3,2 büyüme kaydettiği bir yılda gerçekleşmesine rağmen, 2013-2023 dönemindeki ortalama yıllık yüzde 1,3’lük artışı geride bıraktı.
Enerji talebindeki bu yükselişe öncülük eden gelişmekte olan ülkeler, küresel artışın yaklaşık yüzde 80’ini oluşturdu. Çin’deki yavaşlamaya rağmen bu ülkeler öne çıkarken, gelişmiş ekonomilerde uzun süredir süren düşüş trendi yerini yeniden hafif bir artışa bıraktı. Bu ülkelerde enerji talebi yaklaşık yüzde 1 oranında yükseldi.
2024'te küresel enerji ihtiyacındaki büyümenin lokomotifi elektrik sektörü oldu. Elektrik tüketimi yıllık bazda yüzde 4,3 oranında artış göstererek son 10 yılın ortalamasının neredeyse iki katına ulaştı. Bu artışın temel nedenleri arasında aşırı sıcaklıkların etkisiyle artan soğutma ihtiyacı, sanayi üretimindeki yükseliş, ulaşımın elektrikli araçlara kayması ve veri merkezleri ile yapay zeka uygulamalarının yaygınlaşması yer aldı.
Yenilenebilir ve Nükleer Enerjide Tarihi Zirve
Elektrik tüketimindeki bu artış, büyük ölçüde düşük emisyonlu enerji kaynaklarından karşılandı. 2024’te dünya genelinde 700 gigavatlık yeni yenilenebilir enerji kapasitesi devreye girerek arka arkaya 22. kez rekor kırıldı.
Elektrik üretiminde yaşanan artışın yaklaşık yüzde 80’i yenilenebilir ve nükleer enerji kaynaklarından sağlandı. Bu iki enerji türü, toplam üretimde ilk kez yüzde 40’lık paya ulaştı.
Artan elektrik talebinin fosil yakıtlar tarafındaki yansıması ise özellikle doğal gazda hissedildi. Doğal gaz tüketimi geçen yıl 115 milyar metreküp artarak son on yılın yıllık ortalamasını (75 milyar metreküp) aşmış oldu. Petrol talebi ise yüzde 0,8 artış gösterirken, toplam enerji içindeki payı tarihinde ilk kez yüzde 30’un altına düştü. Kömür kullanımında ise yüzde 1’lik bir artış yaşanırken, bu artışın büyük kısmı Çin ve Hindistan kaynaklı oldu.
Temiz Enerji Emisyon Artışını Frenliyor
Raporda, temiz enerji teknolojilerinin hızla yaygınlaşmasının, enerji sektöründen kaynaklanan karbon emisyonlarındaki artışı sınırladığı vurgulandı. Buna rağmen, aşırı sıcakların yol açtığı ek enerji talebi nedeniyle karbon emisyonları yıllık yüzde 0,8 artarak 37,8 milyar tona çıktı.
Bununla birlikte, yenilenebilir enerji, nükleer, elektrikli araçlar ve ısı pompası kullanımı sayesinde 2019’dan bu yana 2,6 milyar tonluk karbon salımı engellendi. Bu, küresel emisyonların yaklaşık yüzde 7’sine denk geliyor.
2024 yılında gelişmiş ekonomilerin karbon salımları yüzde 1,1 oranında gerileyerek 10,9 milyar tona düştü. Bu rakam, son 50 yılın en düşük seviyesi olarak kaydedildi.
Yıl boyunca karbon emisyonlarındaki artışın büyük bölümü Çin dışındaki gelişmekte olan ülkelerden kaynaklandı. Çin’deki artış hızında bir yavaşlama görülmesine rağmen, ülkenin kişi başı karbon salımı halen küresel ortalamanın yaklaşık iki katı ve gelişmiş ülkelerin yüzde 16 üzerinde seyrediyor.
Fatih Birol: “Elektrik talebi, tüm dengeleri değiştiriyor”
IEA Başkanı Fatih Birol, rapora ilişkin değerlendirmesinde şu ifadeleri kullandı:
“Dünyada büyük belirsizlikler söz konusu olsa da kesin olan bir şey var: Elektrik kullanımı o kadar hızlı artıyor ki, gelişmiş ülkelerdeki talep düşüşlerini bile dengelemeye yetiyor. 2024 yılında tüm ana enerji kaynakları ve teknolojilerine olan talep yükseldi. Bu büyümede başı yenilenebilir enerji çekti, onu doğal gaz izledi. Güneş, rüzgar, nükleer enerji ve elektrikli araçlardaki ivmelenme sayesinde ekonomik büyüme ile emisyonlar arasındaki bağ her geçen gün daha da zayıflıyor.”
