Gebele'de Zirve ve Erdoğan'ın Selamlaması
Azerbaycan'ın Gebele kentinde düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) 12. Zirvesi'nde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, katılımcıları selamlayarak köklü Türk tarihinin izlerini taşıyan Gebele'de bulunmaktan duyduğu memnuniyeti ifade etti. Zirvenin ev sahipliğini yapan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e teşekkür eden Erdoğan, dönem başkanlığını devreden Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov'a katkılarından ötürü şükranlarını sundu. Erdoğan, 3 Ekim Türk Devletleri İşbirliği Günü'nü tebrik ederek, teşkilatın son 16 yılda "dilde, fikirde ve işte birlik" şiarıyla elde ettiği başarılara yenilerini eklediğini belirtti.
Uluslararası Sistem Eleştirisi ve TDT'nin Rolü
Erdoğan, konuşmasında uluslararası sistemdeki sorunlara dikkat çekerek,
“Çok taraflılığın giderek aşındığı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin insanlığın vicdanını yaralayan birçok meseleye kayıtsız kaldığı bir uluslararası sistemle karşı karşıyayız. Bugün pek çok uluslararası ve bölgesel teşkilat, bizim ortak tarih, kültür ve ülküdaşlığımız gibi ulvi değerler üzerine bina edilmediğinden kamuoyu nezdinde işlevsiz, adeta omuzlara yük yapılar olarak görülüyor. Teşkilatımızın işte bu değişen koşullara ayak uyduran, uluslararası meselelerde ortak duruş sergileyen, sözüne güvenilen, haklının yanında duran bir yapıya dönüşmesi büyük önem arz ediyor”
dedi. Zirvenin "bölgesel barış ve güvenlik" teması belirlenmesini isabetli bulduğunu vurgulayan Erdoğan, Türk dünyasının bölgenin istikrarında ve güvenliğinde daha etkin rol üstlenebileceğine inandığını ifade etti.
“Türk dünyasının, bölgemizin istikrarında ve güvenliğinde birçok anlamda daha etkin rol üstlenebileceğine inanıyoruz. Bugün yakın coğrafyamızda yaşanan pek çok çatışma, savaş ve uluslararası hukuk ihlaline karşı teşkilatımızın kararlı duruş sergilemesi önemlidir”
şeklinde konuştu.
TDT Plus Formatı ve İşbirliği Vurgusu
Güvenlik sınamalarına karşı işbirliğinin önemine işaret eden Erdoğan,
“Mutabık kaldığımız TDT Plus formatının üçüncü taraflarla işbirliğimize yeni bir soluk getireceğine gönülden inanıyorum”
dedi. Teşkilatı içine kapanık bir yapı olarak görmediklerini belirten Erdoğan, diğer uluslararası kuruluşlarla etkileşim halinde vizyonlarını hayata geçirmeleri gerektiğini savundu. Terörizmden yasa dışı göçe, siber tehditlerden iklim değişikliğine kadar ortak duruş sergileyebileceklerini ifade eden Erdoğan, Temmuz ayında yapılan Türk Devletleri Teşkilatı Savunma Sanayii Kurumları Birinci Toplantısı'nı önemli bir adım olarak nitelendirdi.
Suriye ve Güney Kafkasya'da İstikrar Çabaları
Erdoğan, Suriye'deki gelişmelere değinerek,
“Birçok zorlukla mücadele etmesine rağmen Suriye hükümetinin son 9 ayda kaydettiği gelişme geleceğe ümitle bakmamızı sağlıyor. Bu süreçte Suriye'nin toprak bütünlüğü ve birliğini muhafaza temelinde siyasi, ekonomik ve güvenlik ortamının iyileşmesine odaklanmalı, Türk devletleri olarak Suriye hükümetiyle angajmanı ilerletmeliyiz”
dedi. İsrail'in Lübnan, Suriye, Yemen, İran ve Katar'ı hedef alan saldırılarının bölgenin istikrarına en büyük tehdit olduğunu belirten Erdoğan, Gazze'deki katliamların durması yönündeki gelişmeleri memnuniyetle karşıladı. Filistin halkının hakları temelinde iki devletli çözümü savunan Erdoğan, Güney Kafkasya'da barış için atılan adımları desteklediklerini vurguladı:
“Güney Kafkasya'daki gelişmeleri de sadece takip etmekle kalmıyor, bölgede barış ve istikrarın tesisi için atılan adımları samimiyetle destekliyoruz. Azerbaycan ve Ermenistan arasında 8 Ağustos'ta imzalanan ortak bildiriyi bu minvalde hayırlı bir adım olarak görüyor, devamının gelmesini diliyoruz”.
Sınır Anlaşmaları ve Ekonomik Entegrasyon
Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan arasındaki sınır birleşim noktasının tespitine ilişkin anlaşmayı memnuniyetle karşılayan Erdoğan, bu meseleyi çözen liderleri kutladı. Bölgenin istikrarına ekonomik kalkınma, sosyal refah ve kültürel bağlarla katkı sunabileceklerini belirten Erdoğan, ulaştırma, enerji güvenliği ve ticari entegrasyon girişimlerini tamamlayıcı unsurlar olarak gördüklerini ifade etti. Hazar Geçişli Orta Koridor'u daha verimli hale getirme çağrısı yapan Erdoğan, enerji ve haberleşme bağlarını güçlendirecek projelere odaklanılması gerektiğini vurguladı.
Bilim, Teknoloji ve Kültürel Adımlar
Türk devletleri olarak bilim ve teknoloji alanında güçlü işbirlikleri kurmaları gerektiğini savunan Erdoğan,
“Yapay zeka konusunda küresel gelişmeleri yakalayabilmek ve kültürel zenginliğimizi muhafaza için Türkçe Büyük Dil Modeli'nin geliştirilmesine hız vermemiz gerekiyor. Ortak alfabe hususunda Türkiye olarak ilk adımı atıyor, Cengiz Aytmatov'u anlatan bir eser ile Oğuznameleri ortak alfabeyle basıyoruz”
dedi. Bugün liderlere bu eserlerden birer adet takdim ettiklerini belirten Erdoğan, Türk Dünyası Yayıncılık Kongresi'ni gelecek yıl Ocak ayında Ankara'da toplamayı planladıklarını ve 15 Aralık'ın Dünya Türk Dili Ailesi Günü olarak ilan edilmesini temenni ettiklerini ifade etti.
Gözlemci Ülkeler ve Gelecek Vizyonu
Erdoğan, gözlemci üye Macaristan'ın teşkilata verdiği değeri ve Başbakan Viktor Orban'ın katılımını mutlulukla karşıladığını belirtti. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ersin Tatar'ın zirvede yer almasını bahtiyarlık verici bulan Erdoğan, Kıbrıs Türkü kardeşlerin yalnız bırakılmadığını vurguladı. Gözlemci üye Türkmenistan'ın teşkilata katılımını memnuniyetle karşılayan Erdoğan,
“Türkmen kardeşlerimizi inşallah yakında aile meclisimizde tam üye olarak görmek istiyoruz”
dedi. Üye ülkelerin sekreterya nezdinde daimi temsilci atamalarını önemli bulan Erdoğan, bu adımı atmayanlara çağrıda bulundu.
Dayanışma ve Gebele Bildirisi
Erdoğan, sergilenen dayanışma ve kardeşliğin parlak bir geleceği müjdelediğini belirterek,
“Büyük Türk dünyasını daha da güçlendirerek çocuklarımıza miras bırakacak olanlar bizleriz. Birazdan imzalayacağımız Gebele Bildirisi'nin ve alacağımız kararların Türk dünyası başta olmak üzere tüm dost ve kardeş ülkelere hayırlı olmasını temenni ediyorum”
diye konuştu. Zirve, Türk devletleri arasındaki karşılıklı saygı ve kardeşlik ruhuyla geleceğe emin adımlarla yürüyüşün simgesi olarak tarihe geçti.
