İşçilerin daha insani çalışma koşulları için başlattığı mücadeleden doğan 1 Mayıs, uzun yıllardır dünyanın dört bir yanında Emek ve İşçi Bayramı olarak kutlanıyor.
Bu anlamlı günün temelleri, 1856 yılında Avustralya’nın Melbourne kentinde atıldı. Taş duvar ustaları ve inşaat işçileri, yoğun mesai saatlerinin 8 saate indirilmesi talebiyle iş bırakarak 21 Nisan’da Melbourne Üniversitesi’nden Parlamento Binası’na yürüdü. Bu eylem zamanla başka ülkelere de ilham verdi.
Avustralya’daki bu ilk çıkışın ardından, 1884 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde de işçiler benzer taleplerle harekete geçti. ABD’de günlük 12 saat olan çalışma süresinin 8 saate düşürülmesi için başlayan kampanya, 1886 yılında ülke çapında kitlesel grevlerle büyüyerek uluslararası bir nitelik kazandı.
1889 yılında Paris'te toplanan Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı’nın kongresinde, yılın bir gününün işçilerin ortak dayanışma günü olarak kutlanmasına karar verildi. Amerikalı sendikacıların önerisiyle bu gün 1 Mayıs olarak belirlendi ve o tarihten itibaren 1 Mayıs, "İşçi Bayramı", "Emek Bayramı" ya da "1 Mayıs Bayramı" adlarıyla dünya genelinde kutlanmaya başlandı.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e 1 Mayıs
Osmanlı topraklarında 1 Mayıs ilk kez 1911 yılında Selanik’te tütün, pamuk ve liman işçileri tarafından kutlandı. İstanbul’da ise bu kutlamalar 1912 yılında başladı.
Cumhuriyet’in ilanından sonra, Sovyetler Birliği ile geliştirilen dostane ilişkiler kapsamında 1922 yılında Ankara’da İşçi Bayramı kutlandı. Resmi kutlamalar ise ilk kez 1 Mayıs 1923’te yapıldı.
Ancak 1977 yılında Taksim Meydanı’nda düzenlenen kutlamalar, Türkiye tarihine acı bir şekilde kazındı. DİSK Genel Başkanı Kemal Türkler’in konuşması sırasında kalabalığın üzerine açılan ateş sonucu 37 kişi yaşamını yitirdi, yüzlerce kişi yaralandı. Bu trajik olay, 12 Eylül 1980 askeri darbesine giden süreçte önemli bir gerekçe olarak gösterildi. Darbenin ardından 1 Mayıs bayram olmaktan çıkarıldı ve kutlanması yasaklandı.
Yıllar süren yasak ve baskının ardından 1 Mayıs, 2009 yılında “Emek ve Dayanışma Günü” adıyla yeniden resmi tatil ilan edildi ve o günden bu yana yeniden coşkuyla kutlanmaya başlandı.
Bu Yıl 1 Mayıs Nerelerde Kutlanacak?
Emekçilerin sesi olan 1 Mayıs, üzerine şarkılar yazılan, filmler çekilen ve işçi sorunlarının gündeme taşındığı özel bir gün olarak öne çıkıyor. Türkiye’deki sendikalar da bu önemli gün kapsamında çeşitli şehirlerde etkinlikler düzenleyecek.
TÜRK-İŞ, bu yıl 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nü İstanbul Kartal Meydanı’nda kutlayacak. Ana gündem maddeleri ise gelir vergisi başta olmak üzere çalışma yaşamındaki güncel sorunlar olacak.
Geçtiğimiz yıl kutlamalarını sanayi kenti Kocaeli’de yapan HAK-İŞ, bu defa ÇAYKUR işçileriyle dayanışma amacıyla Rize’de bir araya gelecek.
DİSK ve KESK, sivil toplum kuruluşları ve meslek örgütleriyle birlikte kutlama geleneğini bu yıl da sürdürecek ve İstanbul Kadıköy’de program düzenleyecek.
Memur-Sen ve Türkiye Kamu-Sen ise Ankara’da ayrı alanlarda kutlama yapacak. Memur-Sen, Anıtpark’ta; Türkiye Kamu-Sen ise Kolej Meydanı’nda emekçilerin sesini yükseltecek.
Sendikalaşma Oranı Yüzde 15’in Altında
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın Ocak 2025 verilerine göre Türkiye’de toplam 16 milyon 864 bin 733 işçi bulunuyor. Bu işçilerden yalnızca 2 milyon 524 bin 547’si sendika üyesi. Bu verilere göre işçilerin sendikalaşma oranı yüzde 14,97 seviyesinde.
En fazla üyeye sahip sendika, 293 bin 829 işçiyle Türk Metal Sendikası oldu. Onu 280 bin 769 üyeyle Hizmet-İş Sendikası, 224 bin 289 üyeyle de Öz Sağlık-İş Sendikası takip etti.
