Osmanlı’dan Günümüze Ulaşan 4,5 Metrelik Fütüvvetname, Ahiliğe Işık Tutacak
Erzurum’da, Osmanlı döneminden günümüze ulaşmayı başaran yaklaşık 4,5 metre uzunluğundaki fütüvvetname, hem tarih hem de kültürel miras açısından önemli bir kaynak olarak gün yüzüne çıktı. Ahilik teşkilatının kurallarını, prensiplerini ve etik değerlerini içeren bu belge, dijital ortama aktarılarak araştırmacıların hizmetine sunulacak.
Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) bünyesinde 2017 yılında kurulan Erzurum Şehir Arşivi (ERŞA), bağış yoluyla elde ettiği binlerce belge arasında önemli bir eseri daha ortaya çıkardı. Yaklaşık iki yıl önce arşive kazandırılan, 20 santimetre genişliğinde ve 4,5 metre uzunluğundaki bu belge, detaylı incelemeler sonucunda ahiliğin kanun kitabı niteliğinde bir fütüvvetname olarak tanımlandı.
"Bu belge Osman'dan Cumhuriyet'e intikal eden önemli bir kültür varlığıdır"
ETÜ Rektör Yardımcısı ve Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Naim Ürkmez, belgeyle ilgili yaptığı açıklamada, eserin tarihi ve kültürel açıdan eşsiz bir kaynak niteliği taşıdığını vurguladı. Şu ifadeleri kullandı:
"Bu belge Osman'dan Cumhuriyet'e intikal eden önemli bir kültür varlığıdır. Buradan ahiliğin ne ihtiva ettiğini çok net bir şekilde ilim alemine de sunacağız. Çünkü bir nevi ahiliğin kanun kitabı. Yani ahilik neyi emrediyor, neyi nehyediyor, neyi istemiyor, neyi önceliyor onları bunun içerisinde net bir şekilde göreceğiz."
Fütüvvetnamenin, 1930’lu yıllarda Erzurum’da ahi şeyhliği yapan Ahi Arif Efendi’ye ait olduğunu belirten Ürkmez, belgenin 1929’da bölgeye kültürel araştırmalar yapmak üzere gelen Abdulkadir İnan tarafından ilk kez görüldüğünü, ancak o dönem belgede detaylı inceleme yapılamadığını anlattı. Daha sonra belge, Cemalettin Server Revnakoğlu aracılığıyla Erzurum Tarih Derneği’nin arşivine geçmiş, iki yıl önce ise resmi protokolle ERŞA’ya devredilmişti.
"Biz fütüvvetnamenin açıkçası kaybolduğunu düşünüyorduk"
Belgenin bulunma sürecine dair detayları aktaran Ürkmez, şöyle konuştu:
"Abdulkadir İnan o dönemde esnaf şeyhi olan Arif Efendi ile görüşmüş ve belgeden haberdar olmuş fakat Arif Efendi korumacı bir yaklaşımla belgeyi sadece göstermiş, incelemeye ve not almaya müsaade etmemiş. Biz fütüvvetnamenin açıkçası kaybolduğunu düşünüyorduk çünkü elimizde herhangi bir veri yoktu."
Dini temellerle başlayan belgenin, orta bölümünde ahilerin uyması gereken kurallar, mesleki etik, ceza sistemi, şet bağlama törenleri gibi detaylara yer verildiği; son kısmında ise 32 farklı meslek grubuna ve bu mesleklerin pirlerine dair bilgilerin bulunduğu aktarıldı.
"Biz burada kendi kültürel kodlarımızı bulacağız"
Ürkmez, fütüvvetnamenin yalnızca tarihsel değil, aynı zamanda ahlaki ve mesleki değerlerin yeniden hatırlanması açısından da önemli olduğunu belirtti:
"Günümüzde en büyük problemlerimizden birisi tahşiş. [...] Kapital dünyanın para kazanma hırsı yerine insanlarımızın gönlünü kazanma, nitelikli ürün üretme, kalifiye insan yetiştirmenin öne çıkacağını düşünüyorum."
Bu bağlamda ahilik sisteminin, bugünün iş ve üretim anlayışına alternatif bir model sunduğuna işaret etti.
Fütüvvetname, dijital ortama aktarılarak dünyaya açılacak
Belgenin kaleme alındığı dönemle ilgili henüz kesin bir tarih bulunmamakla birlikte, içeriği ve yazım dili açısından birkaç yüzyıl öncesine ait olduğu değerlendiriliyor. Ürkmez, belgenin çok güzel bir hatla ve açık anlaşılır bir Türkçeyle yazıldığını ifade ederek, ilim dünyası için önemli bir kaynak niteliği taşıdığını vurguladı.
