Yasal Belirsizlik ve Uygulamadaki Kısıtlamalar
İran’da kadınların motosiklet kullanması kanunen açıkça yasaklanmasa da, uygulamada kadınlar motosiklet ehliyeti alamıyor ve motosiklet kullanırken para cezalarıyla karşılaşıyor. Mevcut yasal düzenlemelerdeki boşluklar ve farklı yorumlar, bu durumu daha karmaşık hale getiriyor. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası, etnik köken veya kabile ayrımı olmaksızın yasal eşitliği garanti altına alsa da, kadınların motosiklet ehliyeti alması konusunda trafik kanunlarında net bir düzenleme bulunmuyor.
Trafik Kanunlarındaki Çelişkiler
Trafik Yönetmeliği’nin 26. maddesi, her türlü kara taşıtını kullanan bireylerin uygun ehliyet almasını zorunlu kılıyor. Ancak 2010’da çıkarılan Trafik İhlalleri Kanunu’nun 20. maddesine eklenen notta, yalnızca “erkeklere” motosiklet ehliyeti verilmesinin Polis Teşkilatı’nın sorumluluğunda olduğu belirtiliyor. Bu ifade, kadınlara ehliyet verilmesini fiilen engelliyor.
Dini ve Kültürel Engeller
Kadınların motosiklet ehliyeti almasının önündeki en büyük engellerden biri, geçmişte bazı din adamlarının dile getirdiği dini kaygılar. Ancak, eski Trafik Polis Müdür Yardımcısı Eynullah Cihani, 9 Eylül’de yaptığı açıklamada, “İslami kıyafet yönetmeliği endişelerine” ilişkin, motosiklet kullanırken zorunlu olan kaskların başörtüsü sağladığını ve bu itirazları ortadan kaldırdığını vurguladı.
Kadınların Artan Talebi ve Trafik Sorunları
Özellikle Tahran gibi yoğun trafiğe sahip kentlerde, ekonomik koşullar ve trafik sıkışıklığı nedeniyle kadınlar motosiklet kullanmaya yöneliyor. Ancak ehliyetsiz kullanımdan dolayı para cezalarıyla karşılaşmaları, hem bireysel hem de toplumsal sorunlara yol açıyor.
Hükümetin İlk Adımları
İran hükümeti, ağustos ayı itibarıyla kadınların motosiklet ehliyeti alabilmesi için ilk kez ciddi bir çalışma başlattı. Kadın ve Aile İşlerinden Sorumlu Cumhurbaşkanı Yardımcısı Zehra Behruzazer, 27 Ağustos’ta, “Pilot ve tır şoförü kadınlarımız var. Motosiklet de onlara benzer bir araç ve toplumda yeni ortaya çıkan bir ihtiyaç. Bu ihtiyacı dikkate almalı ve bunun için çözüm bulmalıyız.” dedi. Hükümet Sözcüsü Fatma Muhacirani de yasal bir yasağın olmadığını belirtti.
Yasal Değişiklik Önerisi
Cumhurbaşkanlığı Meclis Danışmanı Kazım Dilhoş, 28 Ağustos’ta, Trafik İhlalleri Kanunu’nun 20. maddesinde değişiklik yapılmasına ilişkin bir yasa tasarısının parlamentoya sunulduğunu duyurdu. Dilhoş, mevcut yasaların kadınların ehliyet almasını engellediğini ve bu durumun hukuki ve sigorta sorunlarına yol açtığını ifade etti.
“Kadın motosikletçilerin sayısı her geçen gün artıyor ve ehliyet sahibi olmadıkları için trafik kazalarında başkalarına verilen zararlar sigorta kapsamında karşılanmıyor. Bu yasal boşluk sadece kadınlar için değil, tüm trafik kullanıcıları için tehlikeli.”
dedi.
Toplumsal Tartışmalar ve Engeller
Kadınların motosiklet kullanması, İran’da zaman zaman tartışmalara yol açıyor. Bu tartışmalar, yasal belirsizliklerin yanı sıra toplumsal ve kültürel normlarla da besleniyor.
Motosikletli Kızlar Etkinliği Krizi
Tahran’da bir kafe, 5 Eylül’de “Motosikletli Kızlar Etkinliği” düzenleyeceğini duyurdu. Ancak etkinlik, 4 Eylül akşamı güvenlik güçleri tarafından kafenin geçici olarak mühürlenmesiyle iptal edildi. Bu olay, konunun hassasiyetini bir kez daha gözler önüne serdi.
Yasal Süreç ve Beklentiler
Hükümetin sunduğu yasa tasarısının Meclis’te ne zaman görüşüleceği ve nasıl bir karar alınacağı henüz net değil. Tasarının önce Meclis komisyonlarında tartışılması, ardından Genel Kurul’da kabul edilmesi gerekiyor. Sonrasında, trafik polisinin kadınlara ehliyet vermesi için resmi talimatların yayımlanması ve sürücü kurslarının kadınlar için düzenlenmesi öngörülüyor.
İranlı Kadın Motosikletçinin Perspektifi
İran Turing ve Otomobil Kulübü Kadınlar Komitesi Başkanı Meryem Telayi, AA’ya yaptığı değerlendirmede, hükümetin yasa tasarısını Meclis’e sunmasını olumlu bir adım olarak nitelendirdi. 2023’te Avusturya’daki FIVA Dünya Motosiklet Rallisi’ne katılan ilk İranlı kadın olan Telayi, uluslararası ödüllere sahip olmasına rağmen kendi ülkesinde ehliyet alamadığını belirtti.
Ehliyetsiz Sürüşün Riskleri
Telayi, mevcut durumu şöyle özetledi:
“Hepimiz biliyoruz ki ehliyetsiz araç kullanmak suç. Ne yazık ki şu an birçok kadın ehliyetsiz motosiklet kullanmak zorunda kalıyor. Eğer kadınlara ehliyet hakkı verilirse bu durum suç olmaktan çıkacak ve kadın sürücüler yasal güvenceye kavuşacak. Bu hem toplum için hem de trafik düzeni için büyük bir kazanç.”
Kadınların Trafikteki Rolü
İran nüfusunun yarısını oluşturan kadınların trafikte önemli bir rol oynadığını vurgulayan Telayi, ehliyet hakkının trafiğin yükünü azaltabileceğini ifade etti. Ayrıca,
“Kadınlar her zaman güvenlik ve kurallar konusunda birkaç adım önde. Ulaşım alanında çalışan kadınlarımız, pilotlarımız, bisikletçilerimiz var. Hepsi İran’ın adını dünyada duyurmaya devam ediyor. Kadınların toplumsal alanda aktif olması, ülkemizin prestijini artırıyor.”
dedi.
Motosiklet: Özgürlük ve Eşitlik Simgesi
Telayi, motosiklet kullanmanın kadınlar için yalnızca bir ulaşım aracı olmadığını, aynı zamanda özgürlük ve eşitlik meselesi olduğunu belirtti:
“Motosiklet, toplumun yasaları içinde bir tür güvenlik aracı. Kadınların motosiklet kullanması ne topluma ne de kurallara zarar verir. Aksine, kadınların özgüvenini ve hareket kabiliyetini artırır. Ben, dünyada önemli başarılar kazanmış bir İranlı kadın olarak, kadınların bu alanda önünü açmanın ülkemiz için büyük bir fırsat olduğuna inanıyorum.”
Tarihi Bir Dönüm Noktası
Telayi, yasa tasarısının Meclis’ten geçmesi durumunda, kadınların toplumsal yaşamında tarihi bir dönüm noktası yaşanacağını vurguladı:
“Motosiklet yarışlarına ve trafikte resmi olarak motosiklet kullanabilmesine imkan tanıyacak yasa tasarısı, İran’da kadınların toplumsal yaşamında tarihi bir dönüm noktası olabilir.”
