Kayseri’de “Kara Yapıklılar” Geleneği Yaşatılıyor
Kayseri’nin Sarıoğlan ilçesine bağlı Palas Mahallesi’nde 60 yaş üstü kadınlar, yıllardır sürdürdükleri baş bağlama geleneğiyle dikkat çekiyor.
Kent merkezine yaklaşık 50 kilometre uzaklıktaki mahallede yaşayan kadınlar, halk arasında “baş bağlı kara yapıklılar” olarak anılıyor. Siyah uzun başörtülerinin üzerine yine siyah bir örtü sararak alın kısmında bağlayan kadınlar, bu tarzı kuşaktan kuşağa aktarıyor.
Evlendikleri dönemde beyaz ya da desenli örtü tercih eden kadınlar, yaş aldıklarında veya bir kayıp, üzüntü yaşadıklarında siyah örtüye yöneliyor. Günümüzde ise bu gelenek daha çok ileri yaşlardaki kadınlarda görülüyor.
Palaslılar Sosyal Kültür ve Dayanışma Derneği Başkan Yardımcısı Murat Özdemir, Palas’ın Selçuklu döneminden bu yana önemli bir yerleşim olduğunu hatırlatarak, mahallede 1232 tarihli Selçuklu Camisi’nin bulunduğunu söyledi. Osmanlı kayıtlarında da Palas’ın adına rastlandığını aktaran Özdemir, geçmiş medeniyetlerin izlerini mahalle halkının yaşamında ve kıyafetlerinde görmek mümkün olduğunu ifade etti.
Gelecek nesillere aktarmak istiyoruz
Özdemir,
“Bu medeniyet köprüsü kopmadan gelecek nesillere aktarmak istiyoruz. Bu örtme biçimi, Selçuklu, Osmanlı örtünmesine benziyor. Başa takılan sarığın biraz daha değişim geçirmiş hali. Selçuklu kadınlarının baş bağlama şekline bakınca bu kadınların baş örtülerini andırıyor. Nesilden nesle aktarılırken değişiklik geçirmiş hali. Gelin olduklarında beyaz ya da desenli örtü takıyorlarmış. Daha sonra yaş ilerledikçe siyah takıyorlar. Siyah, bir matemin, bir ağır başlılığın simgesi olmuş. Bir acıyla karşılaşanlar, eşini, çocuğunu kaybedenler siyah örtüyle daha erken tanışabiliyor.”
dedi.
Köyün yaklaşık 5 bin nüfusa sahip olduğunu ve göç vermediğini belirten Özdemir, bu nedenle kültürel unsurların korunduğunu söyledi. Özdemir, “Mahalle öz kültürüyle yaşıyor. Dışarıdan etkileşim almadığı için örtünme şekli kalmış. 100-150 kadın bu örtüyü kullanıyor. Bu kadınlar bu kültürün son temsilcileri, yeni nesil artık bunu kullanmıyor.” diye konuştu.
İş görürken örtümüz düşmesin diye takıyoruz
Mahalle sakinlerinden 65 yaşındaki Hatice Oral, siyah örtülerine “kara yapık” dediklerini belirterek, “Yeni yetişenlerimiz bunu takmıyor. Önceki nesiller biraz bunun renklisini takıyor. İş görürken başımızdan düşmesin diye bu şekilde takıyoruz.” ifadelerini kullandı.
81 yaşındaki Ayşe Baydemir ise, “65 yıldır bu şekildeyim. Hiç beyaz örtüyle bürünmedim. İş görürken örtümüz düşmesin diye takıyoruz. Ankara'da kaldım 3 yıl, beni doğulu sanıyorlardı.” dedi.
Nazlı Akkaş (75), annelerinin ve ninelerinin kenarları oyalı, renkli örtüler kullandığını, ancak köyde iş yaparken her zaman bu geleneksel bağlama biçiminin tercih edildiğini aktardı. Artık bu örtülerin çarşıda pazarda bulunmadığını, umreye gidenlerin getirip dağıttığını söyledi.
80 yaşındaki Havva Özer de, “Harmana gideriz, düven süreriz, sap saçarız o sırada yel eser başımız açılmasın diye bunu takarız.” diye konuştu.
70 yaşındaki Ayşe Altındağ ise geçmişte örtülerin uçlarına altın ve boncuk taktıklarını belirterek, 60 yıldır bu şekilde örtündüğünü ifade etti.
