Nijer hükümeti, Fransız devletine ait nükleer enerji şirketi Orano tarafından işletilen Somair uranyum madenini kamulaştırma kararı aldığını duyurdu. 19 Haziran 2025’te devlet televizyonunda okunan açıklamada, kararın Orano’nun “sorumsuz, yasa dışı ve haksız” tutumu nedeniyle alındığı belirtildi. Açıklamada, şirketin en son maden ruhsatının Aralık 2023’te sona erdiği ve 26 Temmuz 2023’teki askeri darbeden bu yana Fransa’nın Nijer’e karşı “düşmanca bir tutum” sergilediği vurgulandı.
Somair’in Tamamı Nijer’e Devredildi
Nijer hükümeti, Somair’in hisse ve varlıklarının tamamını devraldığını açıklarken, hissedarlara tazminat ödeneceğini bildirdi. Orano, Somair’de %63 hisseye sahipken, kalan %37’lik pay Nijer’in devlet şirketi SOPAMIN’e aitti. Madenin operasyonel kontrolü, Aralık 2024’te Niamey yönetimine geçmiş, Orano ise bu duruma karşı uluslararası tahkim yoluna başvurarak yasal süreç başlatmıştı.
Orano’nun Nijer’deki Varlığı Zayıflıyor
Somair’in kamulaştırılması, Orano’nun Nijer’deki faaliyetlerinde önemli bir kayıp. Şirket, Haziran 2024’te, yaklaşık 200 bin ton uranyum rezervine sahip olduğu tahmin edilen Imouraren madeninin işletme iznini kaybetmişti. Ayrıca, 2021’de kaynak tükenmesi nedeniyle kapanan Cominak madeniyle birlikte Orano, Nijer’deki üç büyük maden iştirakini yitirmiş oldu.
Fransa-Nijer İlişkilerinde Gerginlik
Nijer, Temmuz 2023’teki askeri darbeden önce Fransa’nın üçüncü büyük uranyum tedarikçisi konumundaydı ve Fransa’nın nükleer santrallerinin uranyum ihtiyacının %15’ini karşılıyordu. Ancak darbe sonrası Fransa ile ilişkiler hızla bozuldu; Fransız askerleri Aralık 2023’te ülkeden çıkarıldı ve yabancı madencilik imtiyazları gözden geçirilmeye başlandı. Orano, uzun süredir Nijer’deki faaliyetlerinde engellemelerle karşılaştığını, özellikle sınır kapanışları nedeniyle 1.150 ton uranyumun ihraç edilemediğini ve bunun 324 milyon dolarlık kayba yol açtığını belirtmişti.
Nijer’in Uranyum Stratejisi ve Küresel Etkiler
Nijer, dünyanın yedinci büyük uranyum üreticisi olup, küresel üretimin yaklaşık %5’ini sağlıyor. Somair’in kamulaştırılması, Nijer’in doğal kaynakları üzerinde daha fazla kontrol sağlama ve ekonomik özerkliğini artırma stratejisinin bir parçası olarak görülüyor. Bu adım, Sahel bölgesinde kaynak milliyetçiliğinin yükseldiği bir dönemde, Mali ve Burkina Faso gibi ülkelerde de görülen Batılı madencilik şirketlerine yönelik baskıların devamı niteliğinde. Ancak uzmanlar, bu hamlenin küresel uranyum arzını kısa vadede etkilemeyeceğini, fakat Orano’nun nükleer santralleri için alternatif kaynaklar aramak zorunda kalabileceğini belirtiyor.
Nijer’in bu kararı, Fransa ile ilişkilerde yeni bir gerilim yaratırken, ülkenin Rusya ve Çin gibi yeni ortaklarla iş birliğini artırma eğiliminde olduğu gözlemleniyor. Kamulaştırma süreci ve Orano’nun yasal itirazlarının sonuçları, Nijer’in madencilik sektörünün geleceği ve uluslararası ilişkiler açısından yakından takip ediliyor.
